Ergonomi Nedir?
Ergonomi, insanın fiziksel ve psikolojik özelliklerini inceleyerek makine ve çevre ile olan uyumunu doğal ve teknik olmak üzere araştırma-geliştirme çalışmaları topluluğudur.
Neden Ergonomi?
Ergonominin birinci amacı insan-makine birleşiminin verimliliğini ve iş güvenliğini arttırmaktır. Aynı zamanda insanın kullandığı araç ve makinelerin yaptığı işin insanın özellikleriyle uygunluk içinde sağlamasını sağlamaya yöneliktir.
Günümüzde her ne kadar teknolojinin gelişmesine paralel olarak, bedensel ağırlıklı işlerden zihinsel ağırlıklı işlere doğru bir kayma olsa da bu ergonominin önemini ortadan kaldırmamıştır. Aksine ergonominin uğraş alanını daha da genişletmiş, içeriğini de çeşitlendirmiştir. Bilindiği gibi bu tür çalışmalar, uygun çalışma ortamları sağlanmadığı takdirde çağımızın hastalığı olan stresin kaynaklarını oluşturmaktadır.
Görüldüğü gibi ergonomi, gerek çalışma barışının sağlanmasında gerekse verimliliğin arttırılmasında işletmeler açısından son derece önemli bilgiler topluluğudur. Çünkü temelinde insan olduğundan ergonomi; tıp, psikoloji ve sosyoloji gibi beşeri bilim dallarından yararlanır.
REBA (Rapid Entire Body Assesment)
2000 yılında Hignett ve McAtamney tarafından vücut duruşlarının analizini yapmak için geliştirilen REBA yöntemi, el yardımıyla yapılan işlerin (taşıma, kaldırma vb.) risklerini hesaplamayı hedefler. Bu yöntemle dinamik olarak tarif edilebilecek hareketlerin dışında, sabit duruşlar da analiz edilebilir. Reba yöntemindeki asıl amaç, çalışanın vücut faaliyetleri sırasındaki duruş analizini yaparak, mesleki kas ve iskelet deformasyonuna sebebiyet verecek tüm çalışma şekillerini saptamak ve bunlara önlem almaktır.
NIOSH (National Institute for Occupational Safety and Health)
İşyerlerinde çalışanları en çok yoran ve sağlık problemlerine yol açan faaliyetler; taşıma, tutma ve yük kaldırma gibi faaliyetlerdir. NIOSH kaldırma denklemi sayesinde, çalışanların bu faaliyetler esnasında yaşayacağı tüm ergonomik riskler belirlenmektedir. NIOSH kapsamında yapılan araştırmalar cinsiyet, yaş, kaldırılacak yükün geometrisi, hareket serbestliği ve bu faaliyetlere yardımcı olabilecek araçlar (kulp, tutamak vb.) gibi parametreleri içermektedir.
İş yeri ve akışını düzenleyen görevli mühendis, koşullara en yakın yönteme göre sınır değer hesaplamasını yapar. Unutulmamalıdır ki, burada yapılan hesaplamalar kesin matematiksel sonuçlar içermez. Değerler kişinin bireysel performansına göre değişebilir.
RULA (Rapid Upper Limb Assessment)
Çalışanların duruşlarından, kas fonksiyonlarından ve sarf edilen güçten dolayı kas-iskelet sistemleri üzerinde oluşan yüklenmenin değerlendirmesini yapabilmek amacıyla geliştirilmiş bir metottur. Bu metot, üst uzuv (el-bilek-dirsek-alt kol-üst kol-omuz-boyun) rahatsızlıklarına neden olan kas-iskelet yüklenmelerine maruz kalan çalışanları değerlendirmek amacıyla tasarlanmıştır. RULA yöntemi basit ve tekrarlayan görevlerde uygulanabilmektedir.
LMM ( Lumbar Motion Monitor )
Bu yöntem Federal Almanya İş Güvenliği ve İş Hekimliği Kurumu tarafından geliştirilmiş olup kaldırma, tutma, taşıma ve itme-çekme operasyonlarının değerlendirme aracı olarak kullanılmaktadır.
Bu yöntem yapılan işin yürütülme şekline göre ”LMM-HHT ve LMM-ZS” olmak üzere iki farklı değerlendirme aracı içermektedir.
LMM-HHT
Bu yöntemde kaldırma, tutma, taşıma operasyonları gerçekleşir ve bu operasyonlarda değerlendirme aracı olarak kullanılır. Göz önüne alınan faktörler ise;
Cismin ağırlığı, çalışan ortamın bulunduğu koşul ve operasyonu gerçekleştirirken vücudun konumu göz önünde bulundurulmaktadır. Ayrıca;
- Taşıma için, toplam taşıma mesafesi
- Kaldırma için, toplam kaldırma sayısı
- Tutma için, toplam tutma süresi dikkate alınmaktadır.
LMM-ZS
Bu yöntemde ise itme-çekme operasyonları gerçekleşir ve bu operasyonlarda değerlendirme aracı olarak kullanılır. Bu yöntemde göz önünde bulundurulan faktörler ise;
- Bir defada alınan yol 5 metreden az ise yapılan toplam iş sayısı,
- Bir defada alınan yol 5 metreden fazla ise günlük toplam yol göz önünde bulundurulur.
Bunlarla birlikte LMM-HT yönteminde bahsedilen cismin ağırlığı, ortam koşulları, işi gerçekleştirirken ki vücut pozisyonu ve ayrıca hareket hızı ve yol tahminleri de göz önünde bulundurulur.
Neden LMM?
Çünkü kişisel gözlemlemeden bağımsız, hem modelleme hem de çalışma alanında yapılan gerçek ölçümleri bize gösterir.