Kayıp Var!

Hepimiz bu hayatta bir şeyler kaybediyoruz. Zamanımızı, eşyamızı, sevdiklerimizi, yolumuzu, kimi zaman kendimizi… Peki, nedir bu kaybetmek denilen şey? Kökeni Arapça’dan günümüz Türkçe’sine kadar gelen bu sözcüğün anlamı; sahip olunan bir şeyi yitirmek, yenilmek anlamına gelir.

TPM’in temel amaçlarından biri de işletmelerdeki kayıpları azaltarak (16 Muda), Toplam Ekipman Etkinliğini (TEE) arttırmaktır. Bunun için fabrikalarda ayrılmış ve gruplandırılmış kayıpları bilmek ölçmek, çözüm üretmek, bu çözümü uygulamak, çözümü sağlayanları bilip ödüllendirmek gerekir.

Kayıplarla mücadele etmek için öncelikle kayıpların nerelerde oluştuğu ve neden oluştuğu tespit edilmelidir. Bu tespitin yapılması için TPM’ in içinde belirli sınıflandırılmalar ve gruplandırmalar oluşturulmuştur. TPM, kayıpları üç ana başlıkta 16 grupta tanımlar ( Japonlar bunu “16 Muda” olarak tanımlar). 16 kayıp işlemleri, art arda yapılabilecek çok sayıda küçük iyileştirmeler (Kaizen’ler) ile bilinçli şekilde yönetilebilir, uygulanabilir ise bu işlemlerde önemli ölçüde iyileşmeler, üretkenlik artışı ve maliyet düşüşleri elde edilir.

(NOT: Bazı fabrikalarda kayıp sayısı 25’i bulabilir. Fabrikanın kendi sistemine bağlı olarak bu sayı değişmektedir.)

TPM felsefesinin temelindeki 16 büyük kayıp;

 

16 kaybı tümüyle ele almak çok önemlidir. Fabrikalar, üretkenliğini arttırmak ve “0” hatayla süreçlerini tamamlayabilmek için tüm kayıpları yok etmelidir. Peki ya iş gücü kayıplarımız?

Yönetim Kaybı: Operatörün üretim talimatları, üretim onayı, donanım ve malzeme alabilmek için bekletilmesi ile geçen süreyi ifade eder. Yönetim kayıpları bekleyen kayıplardır. Mesela malzeme bekleme, parça bekleme, talimat bekleme ve onarım bekleme olarak genelleştirilmiş yönetimsel kayıplar diyebiliriz. Bunlar ilgili çalışılan alandaki dört büyük yönetimsel kayıplardır;

  • Bekletilen Malzeme: İşçilerin, malzemenin varış süresine kadar olan bekleme kayıplarıdır.
  • Bekletilen Parçalar: Bir donanım parçasının taşınmasını beklemekle (forklift, el arabası) geçen kayıp sürelerdir.
  • Bekletilen Onarım:  Bir parçayı tamir etmek için beklenirken kaybedilen üretim süresidir.
  • Bekletilen Temizlik: Ekipmanların temizliği için bekletildiği zamandaki kaybedilen üretim süresidir.

 

Hareket Kaybı: Operatörün arıza ve bakımlar esnasında ve makinanın düşük performansla çalıştırılması durumlarında, iş ile ilgili yeterli bilgiye sahip olmaması ve yönetimin iş ile ilgili yanlış prosedürleri uygulatması nedeniyle geçirdiği süreyi ifade eder.

Hat Organizasyon Kaybı : Operatörün kendinden önceki veya sonraki işi beklemesi, ara stok birikimi, hammadde gecikmesi vb. ardışık makine, iş veya konveyör fonksiyonları nedeniyle beklediği süreyi ifade eder.

Taşıma Kaybı: Operatörün doküman, malzeme, hammadde, ara mamul, son mamul veya teçhizat taşırken geçirdiği süreyi ifade eder.

Ölçme ve Ayar Kaybı: Operatörün ölçme, kalite kontrol ve onay işlemleri için harcadığı süreyi ifade eder.

 

Aliberk Çalışkan